NHỆN GIÉ HẠI LÚA

NHEÄN GIEÙ ( REÄP GIEÙ) HAÏI LUÙA

1.Taàm quan troïng

Tröôùc ñaây, khoaûng naêm 2000,  nheän gieù / reäp gieù xuaát hieän vaø gaây haïi trong vuï Heø Thu taïi moät soá tænh ÑBSCL nhö Ñoàng Thaùp, Caàn Thô, Kieân Giang… Tuy nhieân, trong vuï Muøa 2007, nheän gieù laïi ñöôïc baùo caùo gaây haïi moät soá tænh phía Baéc nhö Haûi Döông, Haø Noäi, Thaùi Nguyeân, Höng Yeân… gaây thaát thu naêng suaát 25 – 30%, caù bieät coù nôi baùo caùo tôùi 50 – 60%.

2.Trieäu chöùng gaây haïi:

Nheän gieù haàu nhö coù theå xuaát hieän ôû moïi giai ñoaïn sinh tröôûng cuûa luùa töø giai ñoaïn  maï ñeán troå, chín vaø gaây haïi caùc boä phaän cuûa luùa nhö beï, gaân laù, thaân, cuoáng boâng/gieù vaø caû haït luùa.

+ Giai ñoaïn maï, nheän chuû yeáu haïi beân ngoaøi beï, nôi tieáp giaùp giöõa beï vaø thaân.

+ Giai ñoaïn ñeû nhaùnh – laøm ñoøng, nheän ñuïc vaøo trong soáng vaø gaây haïi beï vaø gaân laù.

+ Giai ñoaïn troå – chín, nheän gaây haïi chuû yeáu trong beï, gaân laù, thaân, cuoáng boâng vaø neáu maät soá cao, nheän boø leân vaø chui vaøo voû traáu, gaây haïi treân haït.

Trieäu chöùng phoå bieán do nheän gieù gaây haïi treân beï, thaân laø caùc veát soïc daøi coù maøu naâu thaåm maø noâng daân goïi laø beänh “caïo gioù” hay “baõ traàu”.

Neáu nheän gaây haïi treân boâng seõ khieán boâng coù daïng thaúng ñöùng vì phaàn lôùn haït bò leùp, löûng.

Haït bò nheân haïi coù maøu naâu loám ñoám, meùo moù.

Ngoaøi vieäc chích huùt nhöïa luùa, veát thöông cô giôùi do nheän gaây ra coøn taïo ñieàu kieän cho moät soá naám xaâm nhaäp vaø gaây haïi trong ñoù ñaùng chuù yù laø naám gaây beänh thoái beï (Sarocladium oryzae).

3.Taùc nhaân vaø ñaëc tính sinh hoïc

Nheän gieù coù teân khoa hoïc laø :  Steneotarsonemus spinki (Oligonicus oryzae), thuoäc boä nheän : Acarina.

Nheän coù kích thöôùc raát nhoû, trong suoát, khoù quan saùt baèng maét thöôøng, tuy nhieân coù theå thaáy  ñöôïc baèng kính luùp.

Voøng ñôøi nheän gieù ngaén  töø 10 – 12 ngaøy.

Nheän caùi ñeû khoaûng 50 tröùng, tröùng maøu traéng, ñeû raûi raùc trong beï, tröùng khoâng thuï tinh ñöôïc seõ nôû ra nheän ñöïc.

Tröùng sau 1 – 2 ngaøy seõ nôû ra nheän non coù cô theå nhoïn, daøi, 3 caëp chaân, keùo daøi khoaûng 4 – 5 ngaøy. Giai ñoaïn nheän tröôûng thaønh coù 4 caëp chaân, daøi khoaûng 5 -6 ngaøy.

Nheän soáng chuû yeáu trong beï luùa, gaân laù phía treân möïc nöôùc vaø gaây haïi baèng caùch chích huùt nhöïa.

4. Ñieàu kieän moâi tröôøng:

Nheän gieù soáng thuaän lôïi trong ñieàu kieän thôøi tieát noùng, khoâ, ruoäng thieáu nöôùc, do ñoù nheän gaây haïi chuû yeáu trong thaùng 6 – 7 vuï Heø Thu ôû ÑBSCL vaø thaùng 8 - 9 vuï Muøa  ôû mieàn Baéc. Tuy nhieân cuõng caàn löu yù trong vuï Heø Thu 2008 ôû ÑBSCL tuy muøa möa ñeán sôùm, möa nhieàu, nhöng nheän gieù vaãn gaây haïi vaø môùi ñaây, vaøo thaùng 12/2009, nheän gieù cuõng gaây haïi treân dieän roäng taïi Baïc Lieâu, Soùc Traêng vaø Ñoàng Thaùp.

Ghi nhaän cho thaáy söï boäc phaùt cuûa nheän gieù thöôøng vaøo giöõa vaø cuoái vuï coù lieân quan ñeán vieäc söû duïng nhieàu thuoác tröø saâu vaøo ñaàu vuï do  laøm giaûm maät soá thieân ñòch cuûa nheän gieù nhö nheän aên thòt vaø ong kyù sinh.

Nheän gieù phaùt trieån vaø gaây haïi maïnh treân caùc chaân ruoäng gieo saï daày, boùn thöøa ñaïm, ruoäng khoâ haïn, ruoäng saï chay, saï lieân tuïc, veä sinh ñoàng ruoäng keùm, ruoäng coøn soùt luùa goác, luùa raøy cuûa vuï tröôùc vaø caû gioáng maãn caûm vôùi nheän nhö IR.50404, Khang Daân 18, Neáp caùi hoa vaøng…

5. Bieän phaùp quaûn lyù:

- Luaân canh (neáu coù theå) ñeå caét ñöùt nguoàn kyù chuû.

- Sau thu hoaïch, ñoát ñoàng neáu ruoäng thöôøng xuyeân bò nheän gieù gaây haïi.

- Caøy aûi phôi ñaát, laøm ñaát kyõ, veä sinh ñoàng ruoäng, dieät luùa goác, luùa raøy cuûa vuï tröôùc bò nheän gieù gaây haïi.

- Khoâng saï daày.

- Boùn phaân caân ñoái, hôïp lyù, khoâng boùn thöøa ñaïm.

- Giöõ möùc nöôùc thích hôïp cho töøng giai ñoaïn sinh tröôûng cuûa luùa, khoâng ñeå ruoäng khoâ.

- Baûo veä thieân ñòch (ong, nheän kyù sinh) ñaàu vuï baèng caùch söû duïng thuoác BVTV khi caàn thieát.

- Thaêm ñoàng thöôøng xuyeân, chuù yù giai ñoaïn cuoái ñeû nhaùnh – troå ( 35 – 60 NSS), nhaát laø giai ñoaïn töø : 35 –  50NSS, duøng kính luùp quan saùt trong beï neáu thaáy coù nheän hoaëc treân beï, gaân, thaân, cuoáng boâng coù trieäu chöùng nhö moâ taû treân (veát soïc daøi maøu naâu thaåm) thì caàn phun thuoác phoøng trò nheän ngay, khoâng ñeå nheän gaây haïi treân cuoáng boâng/gieù hay haït roài môùi phun thuoác vì khi aáy ñaõ quaù muoän, nheän ñaõ haïi ñeán naêng suaát.

- Veà thuoác tröø nheän coù theå duøng caùc loaïi thuoác ñaëc trò nheän sau :

            + Sulox 80WP : pha 20 – 30 gr/8 lít.

            + Saromite 57EC : pha 8 – 10 ml/8 lít.

            + Daàu khoaùng SK Enspray 99EC : pha 40 – 60 ml/8 lít.

Khi phun thuoác caàn chuù yù :

(1)   Tröôùc khi phun, neáu coù theå, cho nöôùc vaøo ruoäng, ñeå nheän di chuyeån leân treân, khi phun nheän deã truùng thuoác.

(2)   Neân chænh beùt phun mòn haït vaø phun ñaåm vaøo nôi nheän soáng vaø gaây haïi : beï, thaân laù.

(3)   Do nheän raát nhoû, aån naùu trong beï luùa, laïi ñöôïc bao boïc trong keùn tô moûng neân caàn phun nhieàu nöôùc, toái thieåu phaûi phun 5 – 6 bình 8 lít treân 1000 m2 (400 – 500 lít nöôùc/ha). Coù theå phun saùng sôùm hay chieàu maùt. Neáu luùa ñang troå neân phun vaøo buoåi chieàu (neáu trôøi khoâng möa). Caàn theo doõi kyû höôùng daãn treân nhaõn.